استرس حرارتی در اسب
فهرست مطالب
تابستان بهترین زمان برای لذت بردن از اسبتان است و می‌توانید حتی بر روی وزن‌گیری، افزایش شادابی و زیبایی ظاهری اسبتان در تابستان کار کنید و نتایج خوبی بگیرید. ولی دو عامل محیطی دما و رطوبت بیشتر اوقات نه تنها باعث پیشگیری می‌شود، بلکه با استرس حرارتی مشکل ایجاد می‌کنند.
نشانه‌های بالینی طی کمتر از 4 ساعت پدیدار می‌شود. در حالی که مدیریت تنش گرما با پروتکل‌های مزرعه ضروری است، راه‌حل‌های تغذیه‌ای نیز می‌تواند به کاهش تأثیر تنش گرما کمک کند. وقتی پروتکل‌های مدیریت مزرعه کافی نیستند، استراتژی تغذیه‌ای متخصصین رایمون و محصولات ما می‌تواند به اسب شما کمک کند تا گرما را شکست دهند.
استرس حرارتی چیست؟
استرس گرمایی، که به عنوان گرمازدگی نیز شناخته می‌شود، معمولاً ناشی از کم شدن طولانی مدت مایعات و الکترولیت‌های بدن (یون‌های سدیم، پتاسیم، کلر، منیزیوم و کلسیم) در حین فعالیت بدنی و یا حتی بدون فعالیت بدنی می‌باشد. این اتفاق ممکن است در نتیجه دمای بالای محیط، تهویه ناکافی، عدم تعریق طبیعی، رطوبت بالا در یک روز معمولی و یا تابش مستقیم نور آفتاب در یک روز آفتابی اتفاق بیوفتد. دمای هوای بالا و رطوبت زیاد مانع از آن می‌شود که اسب به اندازه کافی گرمای داخلی بدن را دفع کند (یعنی مکانیسم‌های دفع گرما از قبیل عرق کردن و افزایش نرخ تنفس از کار افتاده و یا ناکافی هستند).
شاخص THI
شاخص رطوبت دما (THI) به عنوان شاخص خطر استرس گرمایی تدوین شده است. THI اندازه‌گیری دمای محیط و رطوبت را با هم ترکیب می‌کند. THI تأثیرات تشعشعات خورشیدی یا سرعت باد را شامل نمی‌شود ولی با این حال مفید است، زیرا می‌توان آن را به راحتی از دمای محیط و اندازه‌گیری رطوبت نسبی محاسبه کرد و هر دو این اقدامات به طور معمول در اصطبل و در فارم‌های پرورشی قابل انجام است. اسب‌ها هنگامی که شاخص رطوبت دما (THI) بالاتر از 68 افزایش یابد مستعد استرس گرما هستند. فرمول استرس گرمایی به ترتیب زیر محاسبه می‌شود:
THI=(0.8*temperature)- ((RH/100)*(temperature – 14.4)) + 46.6
دمای T = دمای محیط به درجه سانتیگراد و RH = رطوبت نسبی به عنوان یک نسبت. مثلا 75٪ رطوبت به عنوان 75/0 بیان می‌شود.
جدول THI و شدت استرس گرمایی
دفع گرما در اسب
در حین تمرین و فعالیت، میزان قابل توجهی گرمای تولید شده توسط عضلات درگیر، در فعالیت افزایش می یابد. عضلات نمی توانند انرژی را با 100 درصد كارآیی استفاده كنند. اسب های خوب تمرین دیده، انرژی را با تقریباً 25 درصد راندمان به کار تبدیل می كنند. در نتیجه مقداری از انرژی به صورت گرما از بین می رود. میزان تولید گرما توسط عضلات درگیر فعالیت، متناسب با میزان کار عضلات است. بنابراین، هرچه اسب سریعتر می دود یا بیشتر تمرین می کند، گرمای بیشتری نیز تولید می کند. در پاسخ به فعالیت فیزیکی، اسب میزان تعریق خود را افزایش می دهد، خون بیشتری به مویرگ ها در زیر پوست منتقل می کند تا هوا بتواند به خنک شدن خون کمک کند و در تلاش برای رهاسازی این گرمای هوا سرعت تنفس خود را افزایش می دهد. مقدار گرمایی که اسب در یک مسابقه استقامتی 160 کیلومتری ایجاد می کند برای جوشاندن حدود 200 گالن آب کافی است. این تقریباً 1.25 گالن در هر کیلومتر است! خوشبختانه اسب، قادر است حدود 97٪ از گرمای تولید شده را در طول مسابقه استقامتی در شرایط سرد و گرم از بین ببرد. اگر نتوانست این کار را انجام دهد، دمای بدن آن در حدود 15.5 درجه سانتیگراد در ساعت افزایش می یابد. بنابراین، زمانی که به دلیل شرایط محیطی (دمای بالای محیط، رطوبت بالا، عدم تهویه مناسب در اصطبل) یا هر علت دیگر، اسب قادر به دفع حرارت و خنک کردن بدن (عمدتا از طریق عرق کردن) نباشد، استرس حرارتی رخ می دهد.
علائم استرس گرمایی که معمولاً مشاهده می‌شود عبارتند از:
– تعریق فراوان و غیر عادی حتی در حالت عدم فعالیت در ابتدای استرس حرارتی
– در مراحل بعدی عدم تعریق
– سرعت سریع تنفس – له له زدن (بیشتر از 20 تنفس در دقیقه)
– ضربان قلب سریع (بیشتر از 50 ضربان در دقیقه)
– پوست بدن خشک و گرم
– بینی خشک و رنگ پریده
– درجه حرارت بالای مقعدی غیرمعمول (بیشتر از 38 درجه سانتیگراد)
– عدم تمایل به خوردن خوراک و افزایش خوراک خورده نشده در آخور (افزایش پس آخور)
– یک آزمایش ساده کشیدن پوست ناحیه شانه، سر دست و یا روی دنده‌ها می‌تواند مشخص کند که آیا اسب در اثر استرس گرما دچار کم آبی است. وقتی پوست اسب را روی گردن اسب بکشید و ول کنید (شبیه وشگون گرفتن ملایم)، باید سریعاً پوست به موقعیت اصلی خود برگردد. اگر پوست مدتی طول بکشد تا به وضعیت طبیعی خود برسد، می‌توان فرض کرد که اسب تا حدودی کم آب است.
چه اسب هایی در معرض خطر هستند؟
1. بدیهی است اسب‌هایی رده کورس، پرش، استقامت و سایر اسب‌های ورزشی که فعالیت فیزیکی بالایی دارند در طول تمرین و رقابت تحت تأثیر استرس گرما قرار خواهند گرفت. با این حال، اسب‌های با عملکرد بالا تنها انواع اسب‌هایی نیستند که در معرض خطر هستند.
2. کره‌ها، به ویژه بسیار جوان، توانایی تنظیم حرارتی بسیار ضعیفی دارند. آن‌ها می‌توانند به سادگی دچار شوک حرارتی و در نهایت استرس حرارتی شدید شوند. به این حالت اگر کمی فعالیت و استرس اضافی هم اضافه کنید، مانند فعالیت دنبال مادیان دویدن و یا استرس از شیر گیری در کره‌های در حال قطع شیر به سرعت منجر به مشکلات جدی می‌تواند شود.
3. در مادیان و سیلمی‌های تحت فعالیت کشش، استرس گرمایی حتی ملایم به راحتی درصد آبستنی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
4. اسب‌هایی با فعالیت کم (مانند اسب‌های عرب، دره شوری و کرد- کلا اسب‌های شو و زیبایی) که در اصطبل‌های با تهویه مطبوع ضعیف قرار گرفته‌اند یا در طول روز در معرض مستقیم تابش آفتاب هستند.
5. اسب‌هایی که کنسانتره با نشاسته بالا می‌خورند و یا از علوفه زیاد و یا علوفه با ساقه زیاد و فیبر بالا با قابیلت هضم پایین و ضعیف تغذیه می‌شوند، گرمای زیادی را در هنگام هضم مکانیکی تولید می‌کنند، که می‌تواند به طور جدی از استرس گرمایی تأثیر گیرند و آسیب‌های کوتاه و بلند مدت را تجربه کنند.
6. علاوه بر موارد بالا، هر اسبی که به نمک و الکترولیت دسترسی نداشته باشد، در معرض خطر بالایی از استرس گرمایی قرار دارد.
7. اسب‌هایی که دارای اضافه وزن هستند و معمولا برای انجام فعالیت‌های بدنی سخت استفاده نمی‌شوند، بیشترین خطر را دارند.
علائم هشدار دهنده و درمان
– اسب‌هایی که با دشواری زیاد تنفس می‌کنند، پریشان به نظر می‌رسند، ضعیف می‌شوند، دچار اسهال می‌شوند یا علائم کولیک را نشان می‌دهند یا عرق کردن را متوقف می‌کنند در خطر جدی قرار دارند و نیاز به توجه فوری دارند. دامپزشک باید در اسرع وقت اسب را معاینه کرده و معالجه را ارائه دهد.
– باید فوراً اسب را به سایه بکشید و آن را با آب خنک یا حتی سرد با شیلنگ یا اسفنج خنک کنید. پیشنهاد من این است که شیلنگ را به سمت قسمت داخلی پاها و قسمت‌های سر و گردن که رگ‌های خونی بزرگ در نزدیکی سطح بدن قرار دارند هدایت کنید.
– از پنکه و فن برای جابجایی هوا در اطراف اسب استفاده کرده و اسب را به نوشیدن تشویق کنید. ممکن است یک ساعت یا بیشتر طول بکشد تا همه علائم حیاتی اسب به حالت عادی برگردد. اسب‌هایی که به طور جدی بیش از حد گرم شده‌اند، بیشتر مستعد ابتلای دوباره به استرس گرمایی بیش از حد در آینده هستند. تجربه من می‌گوید که اسب‌هایی که دچار یک اپیزود جدی شده‌اند باید 10 تا 14 روز استراحت با برخی از ملاحظات تغذیه‌ای و بازگشت تدریجی به تمرین یا فعالیت عادی روزانه داشته باشند.
– فقط در صورت اختصاص زمان عادت پذیری تدریجی، بیشتر اسب‌ها با هوای تابستان سازگار می‌شوند. کمی محتاط عمل کنید و از علائم پریشانی مراقب اسب‌ها باشید.
اقدامات مدیریتی
– کاهش استرس: به منظور جلوگیری از حرکت اضافی، هیجان و یا فشارهای روحی، حوادثی مانند واکسیناسیون، تعمیرات آبشخوری، از شیر گرفتن کره‌ها، تغییر دادن اصطبل‌ها، جابجایی اسب‌ها بین گروه‌ها و غیره را به تعویق بیندازید. اگر هر یک از این وقایع باید در گرمترین روزهای تابستان رخ دهد، سعی کنید آن‌ها را در خنک‌ترین ساعات روز انجام شود.
– سایه فراهم کنید: این یکی، یک پیشنهاد عقل سلیم است، زیرا همه ما می‌دانیم که چقدر سایه درخت و هر نوع سایه‌بان مصنوعی در وسط تابستان و در مقابل تابش آفتاب، خنک است. اسب شما دقیقا این را احساس می‌کند. اگر در مناطق نگهداری اسب خود درخت ندارید، تهیه یک سایه‌بان ضدآفتاب یا حتی یک پارچه ضد آفتاب می‌تواند تفاوت زیادی در کمک به خنک نگه داشتن اسب‌های شما ایجاد کند.
– آبپاش‌ها ، حمام‌ها و پنکه‌ها را تهیه کنید: از آنجا که اسب‌ها خودشان را در درجه اول از طریق تبخیر عرق و جریان همرفتی هوا خنک می‌کنند، استفاده از حمام‌های خنک یا استفاده از مه پاش‌ها در مراتع و همچنین ورودی اصطبل‌های خشک ممکن است، به راحت‌تر نگه داشتن اسب‌های شما کمک کند و نیاز آن‌ها به عرق کردن را به همان میزان کاهش می‌دهد. جابجایی هوا هم خنک کننده بوده و با افزایش همرفت و هم افزایش تبخیر سطحی از پوست خنک شدن اسب را افزایش می‌دهد. بنابراین اگر جریان نسیم و باد طبیعی در اصطبل وجود ندارد، فن را برای حرکت هوا فراهم کنید.
– اسب‌ها در عصر یا صبح خیلی زود تمرین و فعالیت کنند: گرمای متابولیک ناشی از فعالیت ماهیچه‌ها منبع اصلی گرما در اسب‌های در حال فعالیت است بنابراین بهتر است سعی کنید تمرینات شدید را در اواخر عصر یا اوایل صبح انجام دهید که دمای محیط و رطوبت کمترین مقدار را داشته باشد.
– میزان مصرف آب را کنترل کنید: مصرف کافی آب در هوای گرم بسیار مهم است. اکثر اسب‌ها به آسانی مقدار زیادی آب می‌نوشند، اما کیفیت پایین آب می‌تواند مصرف آن را به شدت محدود کند. بهتر است روزانه آب خنک و تازه تهیه کنید (بیشتر اسب‌ها دوست ندارند آب گرم بنوشند). تمیز نگه داشتن آبشخور و بدون جلبک باعث افزایش نوشیدن نیز خواهد شد. باید از فرسودگی آبشخور و یا استفاده از سطل‌هایی که به رنگ تیره هستند خودداری کرد زیرا در صورت قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید، گرما را به سرعت جذب می‌کند و به سرعت آب را گرم می‌کند، که ممکن است غیرقابل توصیف باشد. همچنین تشخیص دادن جلبک‌ها و بقایای انباشته شده در قسمت‌های فرورفتگی‌های تیره رنگ سخت‌تر بود. (نکته: برای تهیه یک حمام گل خوب برای اسب‌های خود از چاله‌های پر از آب استفاده کنید. اسب‌ها بنا به تجربه من دوست دارند که در آن بچرخند و همچنین تهویه مناسب برای بدن آن‌ها در آب و هوای خشک است).
– اسب‌ها را به نوشیدن آب خنک و نه سرد! تشویق کنید (مقادیر اندک و به طور مکرر). اگر بتوانید میزان آب نوشیدنی اسب خود را رصد کنید، ایده خوبی در مورد میزان مصرف آب برای شما می‌دهد. اسب‌هایی که در شرایط گرم و مرطوب کار می‌کنند باید تقریباً 50-70 لیتر آب در روز بنوشند.
سه اقدام تغذیه‌ای پیشنهادی من برای مدیریت استرس گرمایی
1. تغذیه با الکترولیت‌ها
2. تغذیه با خوراک‌ها و محصولاتی با دفع حرارتی کم- خوراک‌ها و محصولات کول
3. رصد نمک و مکمل‌های غنی از آنتی اکسیدان‌ها
– الکترولیت‌ها
یک اسب مسابقه می‌تواند در هر عملکرد (کار/ مسابقه) تا 3 گالن عرق از دست بدهد. این مایع فقط آب نیست؛ حاوی نمک زیادی است. به این نمک‌ها، وقتی به اجزای شیمیایی آن‌ها شکسته می‌شود، الکترولیت گفته می‌شود. این‌ها به طور معمول گروه‌هایی از نمک‌های مختلف هستند که حاوی الکترولیت‌هایی مانند سدیم، پتاسیم، کلرید، منیزیم و کلسیم هستند.
– الکترولیت‌ها انتقال آب را از طریق غشای سلولی به داخل یا خارج از سلول‌ها را مدیریت می‌کنند. بنابراین، آن‌ها در جذب مواد مغذی (پروتئین، اسید چرب، قندها و ویتامین‌ها) و دفع ضایعات ناشی از کاتابولیسم در بدن اسب کمک می‌کنند.
– الکترولیت‌ها وظیفه دارند از طریق اعصاب پیام انقباص و انبساط را به کمک نوروترانسمیترها به ماهیچه‌ها منتقل کنند. اساساً تمام اقدامات فیزیولوژیکی بدن نیاز به الکترولیت دارد و مهمتر از آن، آن‌ها باید در مقادیر و نسبت‌های مناسب برای این واکنش‌های بیوشیمیایی در مایعات حضور یابند تا به روشی منظم فرایندهای متابولیسم و کاتابولیسن در بدن اسب انجام شوند.
– پس جایگزینی الکترولیت‌های از دست رفته در عرق با تغذیه الکترولیت‌ها از محصولاتی که دارای مقدار کافی و نسبت مناسب بین الکترولیت ها هستند بسیار مهم و اولین قدم در مبارزه با آثار خطرناک استرس حرارتی می باشد.
– اگر الکترولیت هدر رفته را از طریق تغذیه جایگزین نکنیم، اسب‌ها با شرایط پزشکی مانند آلکالوز متابولیک، انتقال ناکارآمد اکسیژن و پیش سازهای انرژی در بدن، خون‌رسانی ضعیف به بافت‌ها، تورم زیر پوستی، اسپاسم عضلانی، آزوتریا، آریتمی قلبی، استاز دستگاه گوارش را نشان می‌دهند. کم آبی شدید، اختلال و ریکاوری ضعیف یون‌های ضروری در کلیه رخ می‌دهد.
– در حقیقت، ضعف و اختلالی قلبی و تنفسی یکی از علائم مهمی است که می‌تواند شما را در تشخیص مشکلات مرتبط با تطبیق حرارتی (ترمورگولاسیون) و استرس حرارتی در اسب یاری دهد.
– نکته مهم این است که، اکثر این مشکلات ذکر شده ناشی از کم آبی بدن و عدم تعادل الکترولیتی است.
بنابراین، مدیریت صحیح و مکمل‌سازی جیره‌های غذایی اسب با الکترولیت ضروری است. در دنیای تجاری تغذیه اسب، تعداد زیادی از محصولات الکترولیت موجود است. پیشنهاد من این است که عاقلانه و با دقت است که برچسب‌های این محصولات را با دقت بررسی كنید زیرا بسیاری از آن‌ها حاوی مقادیر زیادی از پرکننده‌ها و نسبت‌های نادرست الکترولیت‌ها هستند. تحقیقات انجام شده در مورد عرق اسب و از دست دادن عرق باعث شده است محصولاتی مانند Electroly X از گروه محصولات Equine X فرموله شده و تولید شود که دارای بهترین مقدار و نسبت بهینه شده بین اجزای الکترولیت‌ها می‌باشند.
– تغذیه با خوراک‌هایی با دفع کم حرارتی- خوراک‌هایی با انرژی کول
برخی از مواد خوراکی باعث ایجاد گرمای بیشتری نسبت به سایرین می‌شود که عمدتا ناشی از هضم فیزیکی و تخمیری خوراک و اجزای خوراک می‌باشد. فیبر (در یونجه و کاه و علوفه‌ها ماکزیمم است) توسط هضم فیزیکی در طول روده و با تخمیر میکروبی در انتهای روده هضم می‌شود و بسته به کیفیت فیبر می‌تواند در هنگام هضم گرمای زیادی ایجاد کند. در شرایط بسیار گرم، مهم است که منابع فیبر با قابلیت هضم پایین مانند علوفه را کاهش داده و در عین حال فیبر قابل هضم مانند تفاله چغندر قند (حتما خیس شده به مدت 24 ساعت به نسبت 1 به 5 با آب) را افزایش دهید تا بار حرارتی هضم کاهش یابد.
بسیاری از مالکین، سوارکاران و مربیان در مورد خوراک‌های کول می‌دانند و شنیده‌ا‌ند، اما آنچه مد نظر من است و به آن‌ها اشاره می‌کنم خوراک‌هایی هستند که در نتیجه تخمیر در انتهای دستگاه گوارش گرمای زیادی تولید نمی‌کنند. این کار با پردازش دانه‌های غلات توسط فرآیندهای مانند مایکرونیزه کردن و فلیک کردن تحت بخار و فشار انجام می‌شود. این باعث می‌شود تقریباً همه نشاسته موجود در دانه در روده کوچک هضم شود، که منجر به تولید گرمای کم یا بدون گرما در هضم روده‌ای می‌شود. بنابراین اسب در سکوم خودش (انتهای دستگاه گوارش) فقط باید فیبر موجود در رژیم غذایی اسب را هضم کند، که به نوبه خود میزان گرمای حاصل از تخمیر را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد. خوراک Gener X™ Pro، Race X 25 و Gener X از سری محصولات Equine X® گروه رایمون دارای غلات میکرونیزه و با نشاسته پردازش شده، واجد خصوصیات ذکر شده در بالا می‌باشند.
میزان انرژی چربی‌ها به طور متوسط در تغذیه اسب 5/2 برابر انرژی غلات می‌باشد و به طور کامل و مؤثر در روده کوچک اسب‌ها هضم (هضم شیمیایی و آنزیمی) می‌شود و در هنگام هضم، گرما ایجاد نمی‌کنند. مشکل این است که مکمل‌های چربی و خوراک‌های کنسانتره با چربی بالا که فاقد آنتی اکسیدان‌ها، تثبیت کننده‌ها و ضد کپک می‌باشند، در مناطق گرمسیری می‌توانند به سرعت فاسد و تند شوند. آنتی اکسیدان‌ها و مهار کننده‌های فساد در خوراک‌هایی مانند Cool X™ وBalance X™ و مکمل‌های چربی مانند ™Omega X و Fuel X™ از سری محصولات Equine X® گروه رایمون، به شرط اینکه به طور صحیح ذخیره شوند، مصرف موثر تا تاریخ خوراک را تا حد زیادی طولانی می‌کند.
پیشنهاد من تغذیه با خوراک‌های فرآوری شده می‌باشد. با افزایش شرایط تنش محیطی و بروز استرس گرمایی، اشتهای اسب کاهش می‌یابد. مایکرونیزه کردن و فلیک کردن تحت بخار و فشار باعث افزایش راندمان خوراک می‌شود، بنابراین خوراک کمتری برای اسب لازم است. همچنین فرآیند مایکرونیزه کردن و فلیک کردن، در واقع باعث افزایش لذت بخش شدن خوراک و افزایش خوش خوراکی دانه غلات و اجزای خوراک می‌شود و ابزاری مفید برای کمک به نگه داشتن وزن اسب در هنگام استرس حرارتی سرد و گرم است.
– تغذیه با رصد نمک و مکمل‌های غنی از آنتی اکسیدان‌ها
استرس گرمایی می‌تواند تشکیل گونه‌های اکسیژن فعال (ROS) یا همان رادیکال‌های آزاد را تقویت کند، که می‌تواند به دلیل پراکسیداسیون لیپیدها (تغییر ماهییت چربی‌های بدن) و آسیب اکسیداتیو پروتئین‌ها و DNA منجر به آسیب اکسیداتیو شود (آسیب به عضلات خط پشتی و ماهیچه‌های حرکتی و اسکلتی در اسب‌های ورزشی و اسب‌های زیبایی). مطالعات بیشماری نشان داده‌اند که بین استرس گرما و سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی در اسب رابطه بالقوه وجود دارد. التهاب مهمترین عامل آسیب بافت‌های حیاتی اسب به دلیل استرس گرما است.
– مکمل Supple X از سری محصولات Equine X گروه رایمون با فرمولاسیون پیچیده و دارا بودن 5 عامل آنتی اکسیدانی و اثرات هم افزایی بین آن‌ها، باعث افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی سرمی (TAC) در اسب شده و از بروز آسیب و التهاب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد و عوامل التهابی مانند HSP ها در استرس گرمایی جلوگیری می‌کند.
در شرایط بروز استرس گرمایی مقدار حداقل نمک لازم از 60 گرم در روز به ازای هر راس در هر روز تا 120 گرم در روز در شرایط تمرین و فعالیت شدید می‌تواند افزایش یابد.
