آیا می‌دانستید بسیاری از رفتارهای تغذیه‌ای غلط که در غالب جیره غذایی نادرست برای اسب‌ها فراهم می‌شود می‌تواند سبب بروز بیماریی‌هایی شود که هیچ ارتباطی با دستگاه گوارش ندارند و بعضا قابل جبران نیستند و ادامه زندگی اسب را با مشکل مواجه می‌کنند. بر خلاف همیشه اینجا بحث در مورد کولیک نیست!! اغلب به هنگام صحبت از خوراک و ارتباط آن با بیماری‌ها، به بیماری‌های دستگاه گوارش و کولیک پرداخته می‌شود اما بسیار اهمیت دارد که بدانید برخی بیماری‌ها که در حوزه بیماری‌های داخلی قرار می‌گیرند علاوه بر زمینه ژنتیکی تحت تاثیر جیره نادرست بروز کرده و می‌تواند تا اخرین روز زندگی اسب، آن را دچار رنج و درد بسیار کند. این بیماری‌ها بعضا توانایی از بین بردن اسب را در طی زمان کوتاه ندارند اما درد و عوارض ناشی از آن، اسب را فاقد هر گونه استفاده ورزشی و غیره می‌کند و عملا پایان عمر اسب است اما متاسفانه پایانی همراه با شروع روزهای زجرآور برای او.
شاید جالب باشد که بدانید در بروز این عارضه تغذیه نامناسب سهم بسزایی دارد!!!
میخواهیم در مورد بیماریDOD صحبت کنیم.
Developmental Orthopedic Diseases in Horses (DOD)
عوامل موثر در بروز بیماری DOD در اسب
در طب داخلی DOD در شش گروه تقسیم‌بندی و بررسی می‌شود که هر کدام علل و نشانه‌های بالینی منحصر به فرد خود را دارند اما انچه به عنوان یک وجه مشترک در بین آن‌ها به چشم می‌خورد در کنار عوامل ژنتیکی،تغذیه نامناسب
در کره‌هاست.
به طور دقیق‌تر علل بروز و ابتلا به DOD در پنج گروه طبقه‌بندی می‌شود:
۱- ژنتیک اسب
بعضی نژادها بیشتر مستعد ابتلا هستند و در کنار آن ژنتیک فردی که از مادر و پدر به ارث می‌رسد موثر است.
۲- تغذیه بالانس نشده و جیره نامناسب اسب
تغذیه‌ی ناکامل و غیر بالانس می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا باشد اما آنچه اهمیت دارد آن است که این تغذیه تنها به تغذیه کره برنمی‌گردد بلکه تغذیه مادیان در دوران آبستنی و شیروآری مد نظر است و می‌تواند سلامت کره را بعد از تولد به خطر
بیاندازد.
۳- سرعت رشد بالا اسب
در کره‌های در حال رشد و کره‌های چاق که در معرض جیره‌ای با انرژی بیش از حد نیاز هستند احتمال ابتلا بیشتر است.
۴- استرس و تروما در اسب
ضربه و فشار بر روی غضروف‌ها و استخوان‌های در حال رشد می‌تواند سبب ابتلا شود.
۵-استرس ورزشی در اسب
ورزش و تحرک بیش از حد در کره‌های درحال رشد و اسب‌های جوان و یا عدم تحرک آن‌ها می‌تواند ریسک ابتلا به DOD را افزایش دهد.
برای پیشگیری از بیماری DOD چه اقداماتی را می توان انجام داد؟
اگر بخواهیم ساختارهای هدف بیماری DOD در اثر یک اختلال و وقفه در رشد غضروف‌ها، استخوان‌ها و بافت‌های نرم نظیر تاندون‌ها و لیگامنت‌ها پدید می‌آید. پس DOD یک بیماری غیر عفونی بوده که سیستم اسکلتی عضلانی را در اسب‌های در حال رشد تحت تاثیر قرار می‌دهد.
با بروز یکی از نشانه‌های DOD و پدید آمدن یک مشکل در روند رشد بافت‌های مذکور در ادامه سایر بافت‌ها نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند و این موضوع سبب درد شدید و لنگش در کره اسب می‌شود، این عارضه می‌تواند با توجه به بافت هدف و محل بروز مشکل اگر مورد درمان قرار نگیرد آینده ورزشی اسب را مورد تحدید قرار دهد.
حالا که با DOD بیشتر آشنا شدیم برایتان سوال شود که در جهت پیشگیری چه اقداماتی باید صورت پذیرد. همان طور که اشاره شد یک پایه ثابت DOD ژنتیک است که نمی‌توان آن را حذف کرد مگر آنکه در انتخاب سیلمی و مادیان دقت کرده و آن‌ها مورد آزمایش ژنتیک قرار گیرند تا سلامت گنجینه ژنتیکی از لحاظ وجود این ژن تایید شود. اما برای آن بخش از عوامل تاثیر گذار که اکتسابی هستند به جهت پیشگیری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱-تغذیه اسب
تغذیه از مهمترین عوامل است. باید بدانید لزوما منظور تغذیه کره بعد از تولد نیست، بلکه تغذیه مادیان در دوران آبستنی و شیر‌واری اهمیت بسیار زیادی در سلامت کره دارد و در کنار تغذیه کره بعد از جداسازی از مادیان باید به آن توجه کرد. کنسانتره‌های غیر صنعتی که له طور و نا صحیح فرموله شدند سبب بر هم خوردن بالانس مواد مغذی شامل ویتامین‌ها و مینرال‌ها می‌شوند و جنین را با کمبودها رو برو می‌سازند. استفاده زیاد از کلسیم نیز اشتباه بوده زیرا کلسیم تنها ماده مورد نیاز جنین و کره نیست و در کنار آن باید سایر عناصر نیز با نسبت صحیح استفاده شود. بهترین راهکار استفاده‌ی صحیح از کنسانتره‌های تخصصی و فرموله شده توسط متخصصین تغذیه است زیرا در این موارد همه‌ی نیازهای کره‌ی در حال رشد ، مادیان شیرآور و مادیان آبستن مورد توجه قرار گرفته است. باید بدانید همه مکمل‌ها و کنسانتره‌ها باید طبق دستور کمپانی تولید کننده و در طی دوره مشخص استفاده شود و استفاده بی‌رویه و طولانی مدت حتی از بهترین محصولات هم می‌تواند سبب آسیب و بروز بیماری شود، زیرا در DOD و بعضی دیگر از بیماری‌های مفاصل و سیستم عضلانی اسکلتی همیشه کمبودها مد نظر نیستند، گاهی عناصر مازاد بر نیاز نیز با تجمع در بافت‌ها و ارگان‌ها باعث بیماری می‌شوند. حتی عناصر مفید نظیر کلسیم در صورت مصرف مازاد خطر آفرین هستند.
۲- مدیریت ورزشی اسب
تحرک بیش از حد کره بعد از تولد از فاکتورهای خطر است از طرفی عدم فعالیت آن نیز می‌تواند موجب بروز بیماری شود، لذا باید کره توسط دامپزشک مانیتور شود و طبق برنامه تحرک داشته باشد. کنترل عوامل محیطی نظیر نور خورشید نیز در رشد صحیح کره موثر است پس باید کره در طی روز ساعاتی را در معرض نور خورشید باشد.
۳- پیشگیری از تروما در اسب
تروما در پزشکی به معنای ضربه و آسیب است. ضربات وارده به مفاصل فشارها و کشش‌های ناشی از تروما می‌تواند سبب بروز بیماری DOD شود پس مراقبت از کره باید در دستور کار قرار گیرد. باکس کره باشد ایمن بوده و بستر مناسب داشته باشد تا فاکتورهای خطر به حداقل برسد.
چناچه علایم بالینی را در کره مشاهده کردید بی‌درنگ دامپزشک خود را مطلع کنید تا اقدامات تشخیصی و درمانی برای آن آغاز شود. زمان را از دست ندهید زیرا با گذر زمان احتمال درمان موفق کاهش می‌یابد و آسیب وارده بیشتر می‌شود.
تالیف: دکتر محمد حسن ریاحی
